Susza rolnicza w Polsce. Jak sobie z nią radzić?

Z suszą aktualnie zmaga się niemalże cała Polska. Zjawisko występuje w 15 z 16 województw – tak wynika z raportu Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej na okres od 21 kwietnia do 20 czerwca. Choć sytuacja w każdym z dotkniętych regionów jest trudna, to największe niedobory wody meteorolodzy odnotowali w województwie zachodniopomorskim: tam susza dotyczy już 95% gmin. Jak niebezpieczna jest susza rolnicza i czy można w jakiś sposób ograniczyć jej zgubny wpływ na uprawy?

Kiedy występuje susza rolnicza?

Do określenia wystąpienia suszy rolniczej służy wskaźnik nazywany klimatycznym bilansem wodnym (KBW). Określa się go przy pomocy danych meteorologicznych. KWB wskazuje aktualne uwilgotnienie środowiska obliczane jako różnica pomiędzy opadami a stratami wody z powodu ewapotranspiracji, czyli parowania. Z suszą rolniczą mamy do czynienia wtedy, gdy wartości KBW są mniejsze niż wartości krytyczne, które są obliczane dla poszczególnych upraw (gdyż różne gatunki mają różne zapotrzebowanie na wodę). Zatem inna będzie wartość krytyczna dla zbóż ozimych, a inna dla kukurydzy czy krzewów owocowych.

W ostatnich trzech miesiącach meteorolodzy odnotowali spadek KBW o 52 mm. Czyli aktualne deficyty wody są jeszcze większe, niż wskazywałby na to poprzedni raport.

Które plantacje są najbardziej zagrożone suszą rolniczą?

Wartości krytyczne bilansu wodnego są różne dla odmiennych gatunków roślin. Do tego w niektórych regionach Polski szczególnie dotkniętych suszą dominują plantacje konkretnego gatunku. Dlatego nie każdy gatunek jest zagrożony aktualnymi deficytami wody w tym samym stopniu. Najbardziej dotknięte zostały zboża jare: suszę odnotowano na obszarze 12,10% całkowitego areału ich upraw. W następnej kolejności suszą są zagrożone zboża ozime, krzewy owocowe, truskawki, rzepak, rośliny strączkowe, kukurydza oraz drzewa owocowe.

Jak sobie poradzić z suszą rolniczą?

Susza rolnicza oznacza deficyty wody. Odpowiedź na nią jest więc prosta: wystarczy zwiększyć nawodnienie i zatrzymać więcej wilgoci w glebie. To jednak zdecydowanie łatwiej powiedzieć, niż zrobić, zwłaszcza w dużych gospodarstwach. Na małych areałach jest bowiem możliwe podlewanie plantacji przy pomocy zraszaczy. Niektórzy rolnicy wykorzystują też deszczownie. Podobne rozwiązania obarczone są jednak problemami. Po pierwsze rolnik nie zawsze dostanie pozwolenie na pobór wody, a poza tym nie zawsze ta woda jest na wysokim poziomie. Po drugie jest to metoda droga z punktu widzenia ekonomicznego oraz środowiskowego, ponieważ wykorzystuje drogocenne zasoby wodne. Co innego można zrobić? Doskonałą metodą jest poprawa struktury gleby oraz zwiększenie ilości próchnicy – w ten sposób grunt będzie miał większą pojemność wodną, a więc efektywniej zgromadzi wodę pochodzącą z opadów.

Więcej próchnicy to większa pojemność wodna gleby

Próchnica jest najżyźniejszą warstwą gleby, bogatą w materię organiczną i składniki mineralne. Odpowiada za najważniejsze właściwości fizyczne podłoża: jest np. magazynem dla wody. Wystarczy 1% próchnicy w glebie, aby zmagazynować aż 15 litrów wody na metr kwadratowy gruntu! Dlatego, aby skutecznie walczyć z suszą rolniczą, niezwykle istotne jest, aby zadbać o zawartość próchnicy w glebie. Jak to zrobić?

Kwasy humusowe – ratunek dla próchnicy

Głównym składnikiem próchnicy glebowej są kwasy humusowe, czyli związki powstające w wyniku rozkładu materii organicznej. Wyróżniamy trzy frakcje substancji humusowych: kwasy huminowe, kwasy fulwowe oraz huminy. Mają one nieco inną strukturę chemiczną i różne właściwości, np. stopień, w jakim są rozpuszczalne w wodzie. To one odpowiadają za fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby.

Kwasy humusowe zwiększają ilość węgla organicznego w glebie oraz wspomagają proces rozkładu resztek organicznych i ich późniejszej przemianie w próchnicę. Co więcej, zwiększają retencję wody, a więc za ich sprawą gleba jest w stanie zmagazynować więcej życiodajnego płynu. Kwasy humusowe wydłużają także proces filtracji, co oznacza, że woda zostaje dłużej w wierzchnich warstwach gleby, gdzie jest dostępna dla roślin.

Susza rolnicza – kwasy humusowe remedium

Poprawna aplikacja kwasów humusowych do gleby zwiększa ilość próchnicy oraz poprawia stosunki wodno-powietrzne w gruncie. Dostosowanie zabiegów agronomicznych wraz z zastosowaniem humusowych preparatów to skuteczna metoda ograniczenia negatywnego wpływu suszy rolniczej na plantacje. Oczywiście nie pozwoli ich zniwelować całkowicie, niemniej jednak substancje humusowe wciąż są potężnym sojusznikiem w walce z deficytami wody. A te – w wyniku zmian klimatycznych – będą pojawiały się coraz częściej.