„Zmęczenie gleby” – co to takiego? Jak mu przeciwdziałać?

Gleba to fundament każdej uprawy, obojętnie, czy w ogrodzie, czy w gospodarstwie o dużym areale. To właśnie ona jest środowiskiem życia roślin, to z niej pobierają zdecydowaną większość niezbędnych składników odżywczych. Jednak istnieje zjawisko, które może poważnie zagrozić urodzajności gruntu: tzw. zmęczenie gleby. Gdy gleba jest „zmęczona”, to nawet nawożenie mineralne może okazać się niewystarczające, aby przywrócić jej jakość. W tym artykule przyjrzymy się bliżej problemowi zmęczonej gleby: co to jest, jakie są przyczyny i jak możemy sobie z nim poradzić?

Czym jest zmęczenie gleby?

Zmęczenie gleby to zjawisko, w którym zmniejsza się jej urodzajność. Wynika z negatywnych zmian w jej strukturze i stanie biologicznym, a także z powodu pogorszenia się właściwości fizykochemicznych. Oznacza to, że gleba traci swoją zdolność do dostarczania roślinom niezbędnych składników odżywczych oraz zapewniania im odpowiednich warunków do wzrostu. Zjawisko to może występować w każdym rodzaju uprawy: na polach, w sadach, pod osłonami. Rzadziej występuje w przydomowych ogrodach, choć i tam może się zdarzyć. Oczywistym skutkiem zmęczenia gleby jest obniżenie potencjału plonotwórczego upraw oraz wzrost podatności roślin na choroby i szkodniki.

Przyczyny zmęczenia gleby

Zmęczenie gleby może wystąpić nawet wtedy, gdy wykonywane zabiegi agronomiczne są z pozoru prawidłowe. Nawet systematyczne nawożenie mineralne i podlewanie nie gwarantuje, że gleba zachowa swoją urodzajność przez dłuższy czas eksploatowania.

W takim razie co odpowiada za zmęczenie gleby? Jedną z głównych przyczyn są uprawy monokulturowe, czyli takie, w których na tym samym stanowisku uprawiamy tylko jedną roślinę lub grupę roślin przez kilka sezonów. Najczęściej to właśnie one są winne zmęczenia gleby. Ciągłe uprawiane tych samych gatunków roślin sprawia, że gleba jest eksploatowana z tych samych składników odżywczych, co prowadzi do wyczerpywania zasobów pokarmowych w glebie. Z drugiej strony przesyt substancji mineralnych także powoduje spadek urodzajności gleby (m.in. z powodu wzrostu poziomu zasolenia). Dlatego nadmierne i intensywne nawożenie może skutkować zmęczeniem gleby.

Inną przyczyną tego szkodliwego zjawiska jest nagromadzenie w glebie szkodliwych patogenów i szkodników. Gdy panują dobre warunki do ich rozwoju, to błyskawicznie się namnożą. A dobre warunki to właśnie monokultury, bo wtedy patogeny mają jednego, tego samego żywiciela.

To wciąż nie wszystko: kolejną przyczyną zmęczenia gleby jest niski poziom próchnicy. Próchnica to najżyźniejsza warstwa gleby, pełna składników mineralnych. Gdy jest jej za mało, to jakość podłoża spada.

Zmęczenie gleby to gwarantowana porażka uprawy?

Skutki zmęczenia gleby są dotkliwe dla każdego ogrodnika i rolnika. Najbardziej oczywistym efektem jest obniżenie plonów. Rośliny rosnące na zubożałej glebie są słabe, mniej odporne na choroby i szkodniki, co prowadzi do mniejszych zbiorów. Ponadto ucierpieć może również   jakość plonów, co ma wpływ na wartość produktów. Zmęczona gleba jest także bardziej podatna na erozję, ponieważ jej struktura ulega pogorszeniu.

Ponadto w wyniku zmęczenia spada liczebność organizmów żywych takich jak dżdżownice, a są one niezbędne dla zachowania prawidłowej struktury gleby. Spadają także zdolności retencyjne gleby, co oznacza, że podlewanie staje się znacznie mniej efektywne.

Zmęczenie gleby może mieć naprawdę opłakane konsekwencje, których nie da się naprawić, zwiększając dawki nawozów. Jak zatem walczyć z tym zjawiskiem?

Jak zapobiegać zmęczeniu gleby?

W przypadku zmęczenia gleby zdecydowanie lepiej zapobiegać niż „leczyć”. Działania profilaktyczne przyniosą większe korzyści niż późniejsze próby „naprawienia” gleby. Co to za działania?

Oto najważniejsze sposoby, aby zapobiegać zmęczeniu gleby i utrzymać ją w dobrej kondycji:

• Rotacja upraw. Regularnie zmieniaj gatunek rośliny uprawiany na danym stanowisku. Zapobiega to eksploatowaniu gleby z konkretnych składników, których dana roślina potrzebuje najwięcej.
• Używanie nawozów organicznych. Nawozy organiczne, takie jak kompost, nie tylko dostarczają cenne składniki odżywcze, ale poprawiają strukturę gleby oraz jej zdolność do zatrzymywania wody. Dzięki temu jest ona żyźniejsza i bardziej odporna na procesy erozyjne.
• Wspieranie rozwoju mikroorganizmów. Mikroorganizmy odgrywają kluczową rolę w ekosystemie glebowym. Unikaj nadmiernego stosowania pestycydów, które mogą zaszkodzić pożytecznym bakteriom i grzybom. Ponadto ogranicz liczbę zabiegów agrotechnicznych na glebie do niezbędnego minimum, ponieważ każde wzruszenie ziemi może uszkadzać populacje mikroorganizmów.
• Okrywanie gleby. Zastosowanie mulczu (ściółkowanie) chroni glebę, pomaga w utrzymaniu wilgoci oraz redukuje erozję.
• Monitorowanie i testowanie gleby. Regularnie badaj pH gleby oraz jej zasobność w składniki odżywcze. Dzięki temu będziesz mógł dostosować nawożenie do potrzeb roślin, co zminimalizuje ryzyko przenawożenia.
• Stosowanie kwasów humusowych. Kwasy humusowe to naturalne substancje poprawiające żyzność gleby. Wpływają na jej strukturę, właściwości fizykochemiczne i zdolności retencyjne. Choć same nie dostarczają składników odżywczych, to zwiększają efektywność, z jaką rośliny je pobierają. Doskonale sprawdzają się w zabiegach uzupełniających nawożenie mineralne lub organiczne, ponieważ poprawiają wydajność nawozów. W efekcie wystarczy mniej materiału nawozowego dla osiągnięcia lepszych rezultatów – a to oznacza większe oszczędności dla rolnika oraz bezpieczeństwo dla gleby.

Dbaj o jakość gleby – Twoje uprawy Ci podziękują!

Uprawa roślin zaczyna się od gleby. Dbaj o nią starannie, stosując takie praktyki jak rotacja upraw, nawożenie organiczne czy aplikacja kwasów humusowych. W ten sposób zapobiegniesz zmęczeniu gleby, a Twoje uprawy będą rosły silne i zdrowe. Dzięki temu będziesz cieszyć się doskonałymi plonami, a Twoja gleba zachowa urodzajność przez długie lata.