pH gleby – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Żyzna i zdrowa gleba to podstawowy czynnik decydujący o plonowaniu roślin. Na jakość gruntu wpływa m.in. odczyn: może być naturalnie kwaśny lub zasadowy, co można zmierzyć, badając wartość pH. Prawidłowe pH jest absolutnym fundamentem zapewniającym roślinom optymalne warunki rozwoju, nawet przy średniej zasobności w składniki mineralne. Czym jest pH, jak je mierzyć i czy można je poprawić? Zapraszamy do lektury krótkiego przewodnika na temat pH gleby.

Dlaczego odczyn gleby jest istotny dla urodzajności gruntu?

pH gleby definiuje się jako ujemny logarytm ze stężenia jonów wodorowych. Wyrażane jest na skali od 0 do 14 i pozwala określić odczyn: pH poniżej 6,5 oznacza odczyn kwaśny, od 6,5 do 7,2 obojętny, a powyżej 7,2 zasadowy. Należy przy tym pamiętać, że pH jest skalą logarytmiczną: zmiana wartości o 1 jednostkę oznacza, że stężenie jonów wodorowych zmieniło się o rząd wielkości. Innymi słowy, spadek pH o 1 to dziesięciokrotny wzrost kwasowości.

Uregulowany odczyn gleby ma ogromne znaczenie dla wysokości plonów. Jest to spowodowane m.in. tym, że wpływa na rozpuszczalność składników odżywczych, a w konsekwencji na ich przyswajalność przez rośliny. Silnie zakwaszone podłoże (pH poniżej 5,0) zakłóca funkcjonowanie ekosystemu i pogarsza warunki wzrostu. Zakwaszenie gruntu może prowadzić do niedoboru mikro i makroelementów, osłabienia systemów korzeniowych oraz ograniczenia pobierania wody. Odczyn wpływa również na aktywność niektórych pożytecznych mikroorganizmów, np. bakterii rozkładających materię organiczną. Wszystko to sprawia, że niezadbanie o prawidłowe pH znacznie redukuje plony z upraw.

pH gleby: odpowiedni zakres dla upraw

Zdecydowana większość roślin preferuje odczyn lekko kwaśny lub obojętny. Niektóre gatunki zdecydowanie mocniej reagują na silne zakwaszenie, inne tolerują niskie wartości pH. Poniżej prezentujemy optymalne zakresy dla różnych gatunków roślin:

• Rośliny bardzo wrażliwe na zakwaszenie: rzepak, pszenica, jęczmień, burak cukrowy, kukurydza, gorczyca, soja, kapusta pastewna, kapusta biała, sałata, cebula, marchewka, kalafior, szpinak, czosnek, seler, czereśnia, wiśnia, śliwa i brzoskwinia. Optymalne pH dla tych gatunków to 6,0-7,5.
• Rośliny średnio wrażliwe na zakwaszenie: owies, rzepa, fasola, groch, słonecznik, cykoria, tymotka, pomidory, jabłoń, grusza, porzeczka i poziomka. Optymalne pH dla tych gatunków to 5,0-6,5.
• Rośliny mało wrażliwe na zakwaszenie: ziemniak, żyto, gryka, łubin, tytoń, rzodkiew, rzepa czarna, rabarbar, malina, agrest i borówka amerykańska. Optymalne pH dla tych gatunków to 4,0-5,5.

Stan gleb w Polsce: postępujące zakwaszenie

Jak wspomnieliśmy wcześniej, potencjalne skutki zakwaszenia gleby mogą być opłakane. Tym bardziej martwi fakt, że połowa gruntów rolnych w Polsce posiada gleby kwaśne i bardzo kwaśne. Sytuacja różni się w poszczególnych regionach Polski. Według danych Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, największy odsetek gruntów o niskim odczynie dotyczy województw: podkarpackiego, łódzkiego, podlaskiego i mazowieckiego (sięga tam nawet 60%).

Ten stan rzeczy jest spowodowany głównie klimatem i dużą ilością opadów, ale ma w tym swój udział również działalność ludzi (np. emisja zanieczyszczeń do atmosfery). Do zakwaszenia przyczyniają się także niektóre praktyki rolnicze, np. intensywne stosowanie fizjologicznie kwaśnych nawozów mineralnych (głównie azotowych i potasowych).

Testowanie pH gleby

Każdy, kto chce zapewnić swoim roślinom jak najlepsze warunki do rozwoju, powinien regularnie mierzyć pH gleby. Zabieg ten można wykonać na kilka sposobów. Dwie najpopularniejsze metody to dostarczenie pobranej próbki ziemi do okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej oraz samodzielne badanie przy pomocy pH-metru. pH-metr (tzw. płytka Helliga) to najprostsze urządzenie pozwalające na określenie odczynu w warunkach polowych. W przyrządzie znajduje się zagłębienie, do którego wprowadza się próbkę gleby (używając do tego plastikowej łopatki). Następnie dodaje się specjalny odczynnik, który zmienia barwę w zależności od pH. Porównaj kolor płynu ze skalą i w ten sposób otrzymasz wynik testu. Przeprowadzając badanie gleby, pamiętaj, aby pobrać więcej próbek. Odczyn w różnych miejscach pola/ogrodu może się różnić, a więc zbadanie tylko jednej próbki nie da Ci wystarczająco dokładnego wglądu w pH gleby.

Jak zmienić odczyn gleby?

Po przeprowadzeniu testu będziesz wiedział, czy odczyn gleby jest optymalny dla uprawianych przez Ciebie roślin. Jeżeli nie, to konieczne mogą się okazać zabiegi agrotechniczne korygujące pH. Dla ziemi zakwaszonej jest to wapnowanie, czyli zabieg wykonywany po zbiorach (późnym latem bądź jesienią), polegający na zastosowaniu nawozów wapniowych (np. mączki wapiennej lub kredy mielonej). Pomaga podnieść pH gleby i poprawić jej właściwości fizyczne. Z kolei, jeżeli Twoim celem jest obniżenie pH, to zastosuj nawozy zwiększające kwasowość (np. zawierające wysoką dawkę siarki).

Zarządzanie odczynem gleby przy pomocy kwasów humusowych

Doskonałym sposobem na wyregulowanie odczynu gleby jest zastosowanie kwasów humusowych, głównego składnika preparatu FLORAHUMUS. Posiadają one bowiem zdolność do neutralizacji pH zarówno w glebach kwaśnych, jak i zasadowych. Związki humusowe wzmacniają koloidy glebowe, poprawiają strukturę fizyczną podłoża oraz wiążą metale ciężkie, które rozpuszczają się w nadmiernie zakwaszonym środowisku. Podstawową zaletą preparatów humusowych jest ich długotrwały efekt. To istotna cecha, odróżniająca je od tradycyjnie stosowanych zabiegów wapnowania. Regularnie aplikowane kwasy humusowe pomogą wytworzyć stabilny ekosystem glebowy na długie lata. Więcej o zaletach stosowania preparatu FLORAHUMUS dowiesz się tutaj.