Pestycydy szkodzą zdrowiu rolników. Jak ograniczyć ich ilość?

Trudno wyobrazić sobie współczesne rolnictwo bez pestycydów – to skuteczny sposób na poprawę ilości i jakości plonów. Jednakże ich użytkowanie prowadzi również do negatywnych konsekwencji, zarówno dla środowiska, jak i zdrowia konsumentów i rolników. W tym artykule przyjrzymy się głównie tym ostatnim: efektom, jakie środki ochrony roślin wywierają na zdrowie rolników. Choć są powszechnie znane, to bywają ignorowane, dlatego chcemy je przybliżyć. Na co są narażeni rolnicy stosujący pestycydy? W jaki sposób można ograniczyć ilość aplikowanych środków? Czy mogą w tym pomóc kwasy humusowe i FLORAHUMUS? Zapraszamy do lektury.

Czy pestycydy są szkodliwe?

Wydaje się, że odpowiedź na powyższe pytanie jest prosta. Tymczasem można spotkać sprzeczne informacje. Producenci zapewniają, że używanie pestycydów w „normalnych warunkach” jest bezpieczne. Wszystkie preparaty są testowane, a ich stosowanie zgodnie z zaleceniami na etykiecie nie powinno przynosić negatywnych konsekwencji. Sytuacja jest jednak bardziej skomplikowana. Międzynarodowe śledztwo przeprowadzone przez dziennikarzy z kilku europejskich redakcji (w tym polskiego „Tygodnika Powszechnego”) na temat pestycydów w miejscu pracy wykazało, że rzeczywistość wygląda inaczej. Dziennikarze wzięli pod uwagę m.in. wyniki badania Pestexpo (skrót od pesticide exposure, z ang. narażenie na pestycydy) – wielkiego projektu naukowego, w którym już od ponad 20 lat badacze analizują wpływ pestycydów (np. substancji grzybobójczych takich jak protiokonazol czy metalaksyl) na zdrowie rolników. Czego się dowiedzieli?

Pestexpo wykazało m.in., że tzw. normalne warunki (termin wprowadzony przez OECD — Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), w których środki ochrony roślin nie stanowią zagrożenia, w realiach codziennej pracy rolnika są niemożliwe do uzyskania. Np. trudno sobie wyobrazić, że ktoś wytrzyma 6 godzin na polu w pełnym kombinezonie ochronnym. Praca w takim „rynsztunku” w upalny dzień grozi udarem. Zresztą jak się okazało, nawet kombinezony nie zawsze stanowią skuteczną ochronę, ponieważ pestycydy radzą sobie z wodoodpornym plastikiem i potrafią go przenikać. W niektórych sytuacjach środki ochrony osobistej mogą nawet zwiększyć ilość przyswajanej trucizny!

Jaka jest więc odpowiedź na postawione wyżej pytanie? Z pewnością jest tak, że stosowanie się do zaleceń producentów znacznie ogranicza wpływ pestycydów na zdrowie rolników i okolicznej ludności. Jednocześnie trzeba wyraźnie powiedzieć, że wpływ ten nadal istnieje, a środki ochrony osobistej często nie działają. Kontakt z pestycydami prowadzi m.in. do zwiększonego ryzyka raka prostaty i choroby Parkinsona. Dlatego konieczne są działania na rzecz poprawy warunków pracy rolników.

Nowoczesny sprzęt redukuje szkodliwy wpływ środków ochrony roślin

Współczesne rolnictwo wygląda zdecydowanie inaczej niż kilkanaście lat temu. Kiedyś praca ciągnikiem bez osłony kończyła się katastrofalnie – wchłanianiem potężnej ilości toksycznych substancji. Dzisiaj sprzęt jest nowocześniejszy i lepiej przygotowany na pełnienie funkcji ochronnej. Mimo tego naiwnością byłoby twierdzić, że technologiczne innowacje całkowicie wyeliminowały problem szkodliwości pestycydów. Wciąż zdarzają się problemy techniczne i usterki, np. zatkana dysza. Próba jej odetkania może skończyć się obryzganiem trującymi substancjami. Dlatego, pomimo tego, że sprzęt nowej generacji zapewnia większe bezpieczeństwo, to rolnicy wciąż są narażeni na kontakt z niebezpiecznymi toksynami.

Komu szkodzą pestycydy?

Oczywiście grupą najbardziej zagrożoną na utratę zdrowia z powodu stosowania pestycydów są rolnicy przeprowadzający zabiegi. To jednak niejedyne osoby, którym szkodzą ŚOR. Toksyny potrafią bowiem długo utrzymać się w środowisku oraz mogą być znoszone z sąsiednich pól. Dlatego narażeni są również rolnicy wykonujący później pracę na obszarach, na których zastosowano pestycydy, a także okoliczni mieszkańcy.

Chociaż nie jest to głównym tematem tego artykułu, to trzeba rzecz jasna wspomnieć, że pestycydy wywołują również niszczący wpływ na środowisko, zwłaszcza na zdrowie gleby. Jak podaje Europejska Agencja Środowiska, badania próbek terenowych gleby z całej Europy wykazały zawartość pozostałości pestycydów w ponad 80% próbek. Takie pozostałości zaburzają równowagę mikrofauny, co z kolei zakłóca obieg składników odżywczych w glebie. W konsekwencji grunty stają się mniej żyzne, a potencjał plonotwórczy roślin spada.

Na koniec koniecznie musimy odnotować ogromną toksyczność pestycydów dla zapylaczy i innych pożytecznych owadów. Aby ratować europejską populację pszczół, Komisja ds. Środowiska Parlamentu Europejskiego dąży do ograniczenia stosowania pestycydów.

Metody redukcji wpływu pestycydów na zdrowie ludzi i środowisko

Nowoczesny sprzęt zapewniający ochronę przed toksynami, wycofywanie z produkcji najbardziej niebezpiecznych produktów oraz rosnąca świadomość rolników sprawiają, że obecnie zagrożenie ze strony pestycydów jest mniejsze, niż kilkanaście lat temu, ale wciąż istnieje. Oto co można zrobić, aby jeszcze bardziej je zredukować:

• Edukacja nt. wpływu pestycydów na ludzi i środowisko. Pomimo szeregu badań potwierdzających negatywne działanie środków ochrony roślin na zdrowie wciąż można znaleźć sprzeczne informacje, co potwierdza, że potrzeba dalszego uświadamiania jak najbardziej istnieje.
• Wykorzystanie metod zintegrowanej ochrony roślin (IPM – z ang. integrated pest management). IPM to kompleksowy program uprawy i ochrony roślin wykorzystujący biologiczną wiedzę na temat cyklów rozwoju roślin i zachowania określonych grup szkodników. Chociaż w skali globalnej IPM wciąż raczkuje, to jest to skuteczny i alternatywny względem pestycydów sposób na ograniczenie populacji szkodników i wsparcie naturalnej odporności roślin.
• Właściwe i zgodne z zaleceniami stosowanie środków ochrony osobistej.
• Nie wykonywanie zabiegów przy prędkości wiatru 4 m/s. To prędkość ustalona przepisami; w rzeczywistości bezpieczeństwo stosowania pestycydów uzależnione jest także od sprzętu, jakim dysponuje rolnik. Nowoczesny, wyspecjalizowany sprzęt (np. wyposażony w pomocniczy strumień powietrza) pomaga zredukować efekt znoszenia cieczy roboczej poza obszar, na którym przeprowadzany jest zabieg.
• Wykonywanie oprysków w porach dnia o najmniejszej aktywności zapylaczy.
• Zmniejszenie ilości stosowanych pestycydów. ŚOR oczywiście przynoszą wiele korzyści (głównie dla ilości i jakości plonów), dlatego trudno o drastyczne ograniczenie ich używania. Niemniej istnieją sposoby, dzięki którym można wspierać naturalną wytrzymałość roślin, a w konsekwencji zwiększyć ich odporność na czynniki stresowe. Takim sposobem jest wykorzystanie kwasów humusowych.

Naturalna odporność roślin kluczem do ich zdrowia

Kwasy humusowe zawarte w preparacie FLORAHUMUS przede wszystkim poprawiają żyzność i jakość gleby. Ich regularne stosowanie m.in. zwiększa retencję wody, poprawia strukturę fizyczną gleby oraz usprawnia zachodzące w niej procesy chemiczne i biologiczne. W konsekwencji rośliny efektywniej pobierają składniki odżywcze, stają się zdrowsze i silniejsze. Dzięki temu są bardziej odporne na choroby i inne czynniki stresowe, np. susze. Wszystkie te efekty kwasy humusowe osiągają w sposób ekologiczny i przyjazny dla środowiska.

Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że FLORAHUMUS nie jest środkiem ochrony roślin, tylko stymulatorem wzrostu. Jednakże dzięki niemu rośliny są lepiej zaopatrzone w składniki pokarmowe i wodę. Rozwijają się doskonale i wykazują wzmożoną naturalną odporność na choroby i szkodniki. Nasilenie czynników stresowych wciąż będzie wymagało zastosowania mocniejszych preparatów chemicznych. Niemniej jednak kwasy humusowe, jako związki podnoszące naturalny wigor roślin, pozwalają na ograniczenie stosowania pestycydów, co poprawi jakość pracy rolników i sadowników, a także pomoże chronić ich zdrowie oraz środowisko.