25 maja – Dzień Piwowara. Chmiel w Polsce.

Chmiel to wymagająca, wieloletnia roślina, która jest uprawiana w Polsce z powodzeniem. Znajdujemy się bowiem w czołówce producentów szyszek chmielu w Europie. Niewielu jednak wie, gdzie najszybciej spotkamy tę roślinę oraz jakich warunków potrzebuje.

Chmiel – gdzie rośnie i jak wygląda?

Chmiel uprawiany jest w krajach między 35 a 55 stopniem szerokości północnej i południowej. Dlaczego właśnie tam? Ponieważ aby rosnąć potrzebuje klimatu umiarkowanego, który dostarczy mu jednocześnie mrozu, ale i wysokich temperatur w czasie wzrostu. Części naziemne chmielu są jednoroczne – dopiero to, co pod ziemią i czego nie widzimy rośnie przez wiele lat, wypuszczając pędy naziemne.

Czym jest karpa?

Podziemny pęd z bardzo rozwiniętym systemem korzeniowym, w którym roślina gromadzi substancje na zapas to właśnie karpa. Ta część rośliny może przetrwać od kilku do nawet kilkudziesięciu lat! System korzeniowy tego fragmentu chmielu może sięgać nawet 4-6 metrów w głąb ziemi. To, co wyrasta z karpy owocuje w postaci szyszki chmielu. Naziemne pędy przeżywają tylko jeden okres wegetacyjny – następną wiosną wyrastają bowiem nowe.

Zielone pędy chmielu

Zielone pędy wyrastające z karpy są jednoroczne. Jednak z jednej części podziemnej może wyrosnąć kilka a nawet kilkadziesiąt odrostów. Chmiel bije rekordy w szybkości wzrostu – pędy naziemne w odpowiednich warunkach przybierają 30 cm w ciągu doby i osiągają nawet 8-9 metrów. Z głównych pędów wyrastają pędy boczne i dopiero na nich zawiązują się kwiatostany – zarówno męskie, jak i żeńskie. W uprawach chmielu kwiaty męskie są jednak zbędne, ponieważ to z kwiatów żeńskich tworzą się szyszki.

Temperatura jakiej potrzebuje chmiel

Chmiel wymaga klimatu umiarkowanego dlatego, że potrzebuje okresu jarowizacji – to czas, gdy temperatura spada poniżej 5 stopni. Dopiero po 5-6 tygodniach mrozów roślina może kiełkować. Niskie temperatury chmielowi nie szkodzą, gdy karpa przykryta jest ziemią i śniegiem – zagrażają mu dopiero wiosenne przymrozki, kiedy to roślina wypuszcza już zielone pędy. W trakcie wegetacji chmiel potrzebuje wysokich temperatur, by poprawnie się rozwijać – powyżej 7 stopni w kwietniu i 11 w maju.

Jakich warunków potrzebuje chmiel?

Wybór gruntu pod uprawę chmielu jest ważny – w szczególności dlatego, że będzie on uprawiany w tym samym miejscu przez kilka, a nawet kilkadziesiąt lat. Oprócz tego jest to roślina o wysokich zapotrzebowaniach na wodę – jednak wahają się one w zależności od fazy wzrostu. Najwięcej wody chmiel potrzebuje w czasie kwitnienia kwiatów i zawiązywania się szyszek – to czas od lipca do sierpnia. Roślina pobiera aż 50% wody, której potrzebuje z korzeni znajdujących się tuż pod powierzchnią ziemi – dlatego tak ważne są opady bądź dodatkowe podlewanie.

Przygotowania pod uprawę chmielu

Pierwsze przygotowania należy rozpocząć 2-3 lata przed sadzeniem karpy. Konieczne jest zbadanie gleby i doprowadzenie jej pH do wartości 6,3-6,4. Potem trzeba zadbać o wzbogacenie ziemi w niezbędne substancje. Dobrym przedplonem pod uprawę chmielu są: rzepak ozimy i rośliny pastewne oraz okopowe. Resztki pożniwne z tych roślin dostarczą karpie niezbędnych minerałów. Resztki należy głęboko wymieszać z glebą, aby były łatwo dostępne dla korzeni. Ostatnim etapem przygotowań jest ustawienie konstrukcji, po których chmiel będzie mógł się piąć.

Uprawa i nawożenie

Rozstawa chmielu jest uzależniona od odmiany – najczęściej to 1,5 metra. Dla tej rośliny istotne jest systematyczne stosowanie nawozów organicznych. Jest to ważne, ponieważ wieloletnie uprawy, zabiegi pielęgnacyjne i uprawowe z wykorzystaniem ciężkiego sprzętu niekorzystnie wpływają na chmiel. W plantacjach tej rośliny liczy się również nawożenie organiczne i mineralne, bowiem dla chmielu istotne są pierwiastki takie jak: potas, fosfor, magnez i cynk.

Polska na arenie międzynarodowej

Polska znajduje się w czołówce światowej pod względem powierzchni upraw chmielu – wyprzedzają nas Amerykanie, Niemcy, Chińczycy i Czesi ze Słoweńcami (choć Ci ostatni dosłownie o włos). W 2018 roku wyprodukowaliśmy ponad 3200 ton chmielu na nieco ponad 1660 hektarach! Przodujące Niemcy i USA odpowiedzialni są wspólnie za 77% światowej produkcji szyszek. Tylko w 2018 roku nasi sąsiedzi zza zachodniej granicy wyprodukowali ponad 41,5 tysiąca ton. Dla porównania reszta państw Europejskich wytworzyła: ponad 5 ton (Czechy) i nieco ponad 3 tony (Polska i Słowenia).

Chmiel w Polsce – gdzie jest go najwięcej?

82% plantacji chmielu znajduje się na Lubelszczyźnie – to właśnie w województwie lubelskim jest produkowane około 90% krajowych zbiorów. Drugim rejonem w Polsce jest Wielkopolska – na tym terenie znajduje się prawie 10% powierzchni upraw. Podium zamykają okolice Nowego Tomyśla – w województwie opolskim mieści się około 5% krajowej powierzchni plantacji. Oprócz tego chmiel z powodzeniem uprawiany jest na dolnym śląsku i w obrębie wyżyny kielecko-sandomierskiej.